Chén thánh và rủi ro đuôi trong giao dịch!

 

Trong bài viết về Lợi thế và Kỳ vọng chúng ta đã biết cơ sở để kiếm lợi nhuận trong giao dịch phải dựa trên lợi thế. Do thị trường có nhiều phần là ngẫu nhiên nên những kết quả riêng lẻ và ngắn hạn không thể đoán trước, cách tốt hơn là chúng ta nên đánh giá hiệu suất của chiến lược sau một số lượng lớn các giao dịch.
Quá trình tìm kiếm và xây dựng lợi thế trên thị trường là một quá trình lặp đi lặp lại liên tục. Bắt đầu từ những ý tưởng, sau đó biến nó thành các hệ thống giao dịch có khả năng thực hiện trên thị trường thật, cuối cùng là kiểm tra kết quả của nó và đưa vào giao dịch.
Một điều cần đặc biệt chú ý khi xây dựng chiến lược là rủi ro đuôi. Trong môi trường tài chính tồn tại đuôi béo, tất cả những gì chúng ta quan sát và đo lường được về đuôi đều không thực sự phản ánh chính xác rủi ro chúng ta sẽ gặp phải trong tương lai. Rủi ro đuôi (Tail risk) là các sự kiện cực đoan có xác suất xảy ra thường xuyên hơn so với tính toán được thể hiện trong đuôi của một phân phối, ảnh hưởng kết quả mô hình. Có thể tất cả những thống kê của chúng ta về giá trị kỳ vọng và lợi thế đều không được phản ánh chính xác và thực sự thì một chiến lược đã được kiểm tra sẽ không có lợi thế trên thực tế. Trong tương lai, sự xuất hiện của một sự kiện cực đoan rất lớn, gấp nhiều lần những gì chúng ta đã được quan sát trong dữ liệu, có thể khiến cho chiến lược sụp đổ.
Hãy xem xét một con gà tây được cho ăn mỗi ngày, mỗi lần sẽ củng cố niềm tin của chú gà rằng quy tắc chung của cuộc sống là nó được cho ăn bởi những con người thân thiện, không có gì cần lo lắng cả. Vào chiều thứ Tư trước Lễ Tạ ơn, một điều bất ngờ xảy ra với gà tây, khiến nó phải chịu một cú sốc to lớn. Nó sẽ bị giết thịt, mọi giá trị hạnh phúc mà nó tích lũy sẽ sụp đổ. Nếu bỏ qua ngày Lễ Tạ ơn, kỳ vọng của gà tây là một kỳ vọng dương tích cực, nơi mà niềm hạnh phúc và cân nặng của nó được gia tăng mỗi ngày.

Nếu lấy tập hợp các lệnh giao dịch của một chiến lược nào đó, thống kê kết quả của các lệnh rồi tính toán xác suất xuất hiện của chúng trong toàn bộ tập hợp và vẽ lại một biểu đồ phân phối xác suất như cách chúng ta làm với giá cả, thì chúng ta cũng sẽ thu được một hàm mật độ xác suất. Tùy vào cách giao dịch mà chúng ta sẽ thu được các loại phân phối khác nhau. Cùng là chiến lược kỳ vọng dương với đường tăng trưởng vốn ổn định, nhưng khi nhìn vào cách mà lợi nhuận phân phối, có thể thấy bản chất của chúng rất khác nhau. Hãy nhìn vào hình dưới, chúng ta thấy biểu đồ tăng trưởng vốn của hai chiến lược cùng có kỳ vọng dương, khoảng thời gian kiểm tra của hai chiến lược đều từ năm 2004 cho đến 2024. Bây giờ, chúng ta lập một biểu đồ phân phối giá trị lợi nhuận thu được của hai chiến lược này, kết quả được hiển thị ở Hình dưới.


Xem hình trên, trong phân phối của chiến lược đầu tiên bên trái màu đỏ, chúng ta thấy nó trông giống như một nửa của phân phối đầy đủ. Có rất nhiều lệnh lãi nhỏ và một số lệnh lỗ lớn. Biểu đồ có phần đuôi bên trái rất dài, cho thấy nó tồn tại rủi ro đuôi, kỳ vọng của chiến lược này khá tốt trong vùng dữ liệu đã được quan sát. Tuy nhiên nếu áp dụng trong tương lai và gặp một rủi ro đuôi lớn hơn nhiều so với quá khứ, chiến lược này có thể bị thổi bay hoàn toàn giống như chú gà tây được đề cập phía trên. Biểu đồ tăng trưởng lợi nhuận của nó có thể rất đều đặn, nhưng nó sẽ thất bại hoàn toàn khi đuôi béo xuất hiện. Những chiến lược tồn tại rủi ro đuôi kiểu này thường là những chiến lược DCA, gồng lỗ, martingale, quản lý vốn kiểu gấp thếp. Trong một khoảng thời gian, có thể lên đến hàng chục năm, kỳ vọng của nó là tích cực, nhưng bởi tồn tại rủi ro đuôi, nó chắc chắn sẽ bị thổi bay vào một ngày nào đó trong tương lai.

Nếu tìm kiếm một chiến lược tín hiệu trên trang mql5.com (trang web cung cấp tín hiệu và chiến lược giao dịch lớn nhất thế giới), bạn có thể dễ dàng tìm thấy một chiến lược có rủi ro đuôi như vậy. Chiến lược giao dịch ở hình trên cho thấy mức tăng trưởng và lợi nhuận rất đều đặn hằng tháng trong hơn một năm. Xét trong khoảng thời gian giao dịch này, rõ ràng giá trị kỳ vọng của nó là tích cực. Tuy nhiên, nếu để ý kỹ hơn, chúng ta sẽ nhận thấy chiến lược này rất nguy hiểm bởi nó có rủi ro đuôi trái, nguyên nhân là vì giá trị của đường Equity (đường màu xanh lá cây) luôn thấp hơn đường Balance (màu xanh dương) trong phần lớn thời gian, cho thấy đây có thể là một chiến lược chốt lời ngắn, DCA hoặc không sử dụng cắt lỗ. Điều đó có thể khiến cho những lệnh thua lỗ của nó không có giới hạn. Chiến lược này sẽ chỉ phát huy tác dụng đến khi xuất hiện một chiếc đuôi cực lớn.


Một loại chiến lược nguy hiểm hơn cả chiến lược không dùng cắt lỗ là chiến lược martingale. Mặc dù có sử dụng lệnh cắt lỗ, nhưng ý tưởng của loại chiến lược này là bạn sẽ tăng gấp đôi rủi ro sau mỗi lần thua. Theo lý thuyết, nếu bạn có một nguồn vốn vô hạn, chiến lược này chắc chắn sẽ chiến thắng. Tuy nhiên, trong thực tế, những chuỗi thua lỗ có thể kéo dài hơn so với dự kiến rất nhiều. Chúng ta không có cách nào để đo lường được một chuỗi thua liên tiếp tối đa là bao nhiêu. Chỉ cần trong tương lai xuất hiện một chuỗi thua quá dài, ví dụ 30 lần liên tiếp chẳng hạn, thì rủi ro trên một lệnh của bạn sẽ rất cao. Nếu ban đầu, rủi ro là 1 USD thì sau 30 lệnh thua liên tiếp, con số đó là 2^30 = 1.073.781.824 USD, bạn đang rủi ro hơn 1 tỷ USD chỉ để mong kiếm được 1 USD, rõ ràng đây không phải là cách khôn ngoan để kiếm tiền. 


Cách để nhận biết loại chiến lược này là nhìn vào đường tăng trưởng của nó, bạn sẽ thấy có những lần sụt giảm theo một góc nhọn xuống dưới nhưng ngay sau đó là một cú phục hồi rất nhanh vượt qua đỉnh cũ. Tôi đã thử lập trình và xây dựng những chiến lược như vậy nên hiểu rất rõ cách mà đường cong vốn di chuyển. Vấn đề của loại chiến lược này không phải ở hệ số kỳ vọng mà nằm ở cách quản lý vốn. Việc quản lý vốn như vậy tạo ra một rủi ro đuôi không thể đo lường và kiểm soát.

Phần lớn những tín hiệu trên trang web này được xây dựng theo những cách đó, các nhà cung cấp tín hiệu cố gắng tạo ra những giá trị kỳ vọng và lợi nhuận hấp dẫn đều đặn, đồng thời chỉ sử dụng một số vốn rất nhỏ trong tài khoản, để thu hút những người copy. Mục đích là thu phí từ những nhà đầu tư ngây thơ này và không quan tâm đến các khoản tiền đầu tư sẽ bị thổi bay cùng với rủi ro đuôi. Các nhà cung cấp tín hiệu được hưởng lợi từ các khoản phí và chỉ mất một số tiền nhỏ trong tài khoản mẫu khi rủi ro xảy ra.


Hãy nhìn vào một chiến lược tồn tại rủi ro đuôi ở hình trên. Đây là một chiến lược không sử dụng lệnh cắt lỗ và có chốt lời ngắn. Nó đã cho thấy hiệu suất rất tốt trong khoảng thời gian 15 năm, giá trị kỳ vọng và đường tăng trưởng vốn rất đẹp với ít chuỗi sụt giảm. Có thể thấy trong khoảng thời gian đó, không có một chiếc đuôi trái nào xuất hiện, làm cho chiến lược này có vẻ rất hiệu quả.

Tuy nhiên, đây hoàn toàn là một sự may mắn, chỉ cần nhìn vào hình bên dưới, khi sử dụng chiến lược này trên một tài sản với quãng thời gian dài hơn, bạn sẽ thấy trên thực tế, nó không mang lại lợi thế. Khi rủi ro đuôi xuất hiện thường xuyên, chiến lược này mang lại kỳ vọng âm. Có nhiều khoảng thời gian kéo dài 5-10 năm, chiến lược đem lại lợi thế và tăng trưởng rất tốt, nhưng ngay khi gặp phải rủi ro, mọi khoản lợi nhuận lại biến mất, cách nó hoạt động rất giống với vấn đề gà tây được nêu ra ban đầu. Bởi vì không sử dụng cắt lỗ và quản lý vốn sai cách sẽ khiến cho thua lỗ của loại chiến lược này phát triển không giới hạn, nên trong tương lai, nếu những chiếc đuôi trở nên cực đoan hơn, chiến lược này sẽ còn cho kết quả tệ hơn nữa.


Những chiến lược trên là kiểu chiến lược yêu thích của những môi giới cho sàn hoặc những người bán tín hiệu copy. Họ sử dụng hiệu suất ổn định đáng kinh ngạc của chúng để đánh lừa những người thiếu hiểu biết. Trong những khoảng thời gian có thể lên tới hơn 10 năm, chiến lược cho thấy sự tăng trưởng ổn định, nhờ đó, họ có thể quảng cáo và giới thiệu tới mọi người tiềm năng kiếm tiền của chiến lược này. Nhưng, đó không phải là cách để tăng trưởng tài sản thực sự. Một khi rủi ro đuôi xảy ra, toàn bộ lợi nhuận sẽ biến mất. Những chiến lược cho thấy đường tăng trưởng quá ổn định và mượt mà có khả năng rất cao có rủi ro đuôi, bởi trong thị trường tài chính, sự ổn định không tồn tại hoặc phải kèm theo một cái giá rất lớn. Một chiến lược không có rủi ro đuôi khi hoạt động trong thực tế phải có xen kẽ giữa tăng trưởng và sụt giảm. Chuyển động của nó sẽ trông giống như một đường giá, là loại chiến lược có phân phối lợi nhuận màu xanh như biểu đồ bên phải của Hình 2.6 đã nêu ban đầu. Tôi cho rằng loại chiến lược này chính là “chén thánh” trong giao dịch. Nó không tồn tại rủi ro đuôi trái, có kỳ vọng tích cực và có đuôi bên phải. Những đặc điểm đó làm cho nó trở nên đặc biệt mạnh mẽ trong giao dịch thực tế. Nó có thể tránh được những rủi ro đuôi chưa được quan sát trong dữ liệu, có lợi thế thống kê để phát triển lợi nhuận đồng thời có thể tận dụng những khoản lợi nhuận ở phần đuôi bên phải cực kỳ lớn mà chưa từng được nhìn thấy trong quá khứ. Hiệu suất của loại chiến lược này trong thực tế có thể cao hơn so với thống kê.

Tôi đã thử tìm kiếm loại chiến lược này trên trang MQL5 nhưng không nhận được kết quả. Có thể những nhà giao dịch đã phát triển được chúng không muốn chia sẻ, cho nên tôi đã tự tải lên một chiến lược. Hình trên là một chiến lược như vậy. Chiến lược này có nguyên lý mà tôi đã nêu ở phần trước, sử dụng những lệnh dừng lỗ nghiêm ngặt, không đặt mục tiêu lợi nhuận mà để cho nó chạy xa nhất có thể. Bạn có thể thấy, giá trị Equity của tài khoản luôn cao hơn giá trị Balance trong phần lớn thời gian, cho thấy nó là một chiến lược gồng lãi, và cắt lỗ nhanh. Chiến lược này về cơ bản đã cắt bỏ phần đuôi bên trái của biểu đồ phân phối lợi nhuận. Nó cho một giá trị kỳ vọng dương và không tồn tại rủi ro đuôi. Bạn có thể kiểm tra nó trực tiếp tại đây.

Hình bên trên là cách mà nó hoạt động trong quá trình backtest, đường màu xanh lá cây là giá trị Equity, đường màu xanh lam là Balance. Bạn có thể thấy rằng, có những thời điểm, giá trị Equity tăng nhưng Balance lại giảm, điều đó cho thấy chiến lược đang để cho những lệnh mở có lợi nhuận chạy và cắt bỏ đi nhưng lệnh lỗ. Đường Equity ở phía trên có xu hướng trở thành một động lực kéo tài khoản tăng trưởng, đường Balance bên dưới như một rào cản để ngăn tài khoản sụt giảm quá sâu. Cách hoạt động của chiến lược này trái ngược với loại chiến lược có rủi ro đuôi đầu tiên, nơi mà Balance tăng nhưng Equity giảm, cho thấy chiến lược đã chốt lời những lệnh có lãi và để lệnh lỗ chạy.

Khi bắt đầu xây dựng chiến lược, ngoài việc đo lường giá trị kỳ vọng, chúng ta cũng cần phải chú ý để tránh rủi ro đuôi. Bất kỳ chiến lược nào tồn tại rủi ro đuôi trái cũng sẽ không thể tính toán và đo lường chính xác giá trị kỳ vọng. Những số liệu về rủi ro và lợi thế mà loại chiến lược này phản ánh trong dữ liệu quá khứ, kể cả trong khoảng thời gian hàng chục năm, đều không chính xác. Trong thực tế, chúng ta vẫn có thể kiểm soát rủi ro đuôi cho loại chiến lược này bằng cách đặt một giới hạn cắt lỗ cho tài khoản khi lệnh âm quá nhiều, việc đó có thể giúp cắt bỏ đuôi trái cực đoan. Lúc đó, chiến lược này có khả năng trở thành một chiến lược có lợi thế thực sự. Tuy nhiên, điều quan trọng là chúng ta phải đo lường được tác động của hành động đó đến kết quả tổng thể trong toàn bộ quá trình. Điều này nhiều khi không thực hiện được do đuôi béo có tần suất xuất hiện rất thấp trong quãng thời gian quan sát.

Khi rủi ro chưa được đo lường xuất hiện, nó có thể lớn tới mức mọi khoản lợi nhuận chúng ta từng kiếm được sẽ biến mất, làm cho công việc giao dịch trong nhiều năm của chúng ta trở nên vô ích. Thậm chí, nếu chúng ta không đặt giới hạn cho tài khoản mà cố chấp để cho lệnh thua phát triển, ví dụ như càng ngày càng nạp thêm cho đến khi hết sạch tiền, thậm chí đi vay để nạp hay DCA với khối lượng tăng dần với mong muốn gỡ lại những lệnh đã thua, chúng ta có thể phá sản. Việc giao dịch loại chiến lược tồn tại rủi ro đuôi trái không giới hạn này giống như việc chúng ta đang chơi trò Cò quay Nga vậy, chỉ có một điều hơi khác là khẩu súng của chúng ta có nhiều ổ đạn hơn. Nếu chơi đủ lâu, chắc chắn một ngày nào đó chúng ta sẽ chọn phải ổ có viên đạn.

Comments