Hôm nay tôi không định nói về trading.
Cũng không định nói về triết học, đạo gì đâu.
Chỉ là ngồi rảnh, nhìn chart, nhìn đời, đọc sách, rồi tự nhiên thấy…
mọi thứ nó trùng nhau một cách lạ kỳ.
Vũ trụ, thị trường, xã hội, con người, niềm tin, bong bóng, sập kèo…
Tất cả thật ra đều chạy trên một cơ chế rất đơn giản,
nhưng vì nó quá đơn giản nên rất nhiều người không tin.
Thôi thì hôm nay coi như ae ta ngồi nói chuyện phiếm chơi.
Ai đọc được tới đâu thì đọc nhé.
Đầu tiên, tôi phải nói một điều có thể đụng chạm tới niềm tin của nhiều người:
Vũ trụ này không cần “sự thông minh” để tạo ra “quy luật” hay “trật tự”.
Đây là chỗ tôi thấy mọi người hay nghĩ ngược.
Chúng ta thường nhìn thế giới rồi tự hỏi:
“Tại sao nó lại trật tự thế?”
“Tại sao các hằng số lại chính xác? Tại sao các mẫu hình tồn tại?”
“Nó hẳn phải là một sự sắp đặt có chủ đích mới hợp lý?”
=> Điều đó cuối cùng sẽ dẫn chúng ta đến với một ý chí tối hậu hoặc kết luận rằng mình đang sống trong một thế giới được mô phỏng, bị thao túng/điều khiển.
Tuy nhiên, theo tôi, câu hỏi đúng hơn mà chúng ta cần hỏi phải là:
“Tại sao thế giới này chưa chết?”
Nếu tiếp cận theo hướng đó, chúng ta sẽ thấy:
“Trật tự” hay “mẫu hình”, nếu nói đơn giản,
chỉ là kết quả của “sự sống sót”,
chứ không phải sản phẩm của một “ý chí thông minh” nào đó.
-Cái lá có hình dạng như “cái lá”,
không phải vì ai đó nặn ra nó như thế,
mà là vì những "hình dạng khác của cái lá" đã chết.
-Bông tuyết trông đẹp,
không phải vì ai đó muốn nó đẹp,
mà vì cấu trúc đó ổn định được khi nước đóng băng.
-Giá chạy theo một xu hướng,
không phải vì cá mập nào đó điều khiển,
mà vì những nỗ lực đẩy giá ngược chiều đã bị thị trường hấp thụ.
Nói ngắn gọn thì là:
-Những mẫu hình “xấu” => đã sụp đổ => không ai thấy
-Những mẫu hình “ổn” => còn tồn tại => được nhìn thấy
-Những mẫu hình “rất ổn” => tồn tại rất lâu => bị nhầm là “có người sắp đặt”.
Chúng đơn giản chỉ là cơ chế của quá trình ngẫu nhiên và chọn lọc. Không có gì thần bí.
Giống như “bí quyết thành công”.
Nhiều khi chẳng có bí quyết quái gì cả,
“người thành công” chỉ đơn giản là "kẻ may mắn sống sót duy nhất" trong hàng nghìn người làm theo cùng một cách nhưng thất bại rồi biến mất,
còn chúng ta thì không thấy những người đã biến mất đó.
Con người hay nhìn kết quả đẹp,
rồi suy ngược rằng chắc phải có "một ý chí siêu việt" nào đó phía sau.
Nhưng thật ra,
trật tự không cần thiên tài,
trật tự chỉ cần… không chết.
Để làm được những điều kỳ diệu, vũ trụ chỉ cần hai nguyên lý cơ bản:
-Một là ngẫu nhiên
-Hai là chọn lọc
Chấm hết.
Nghe giống sinh học lớp 9 hả ae?
Nhưng đừng coi thường.
Ngẫu nhiên là:
-dao động
-nhiễu
-thử sai
-không kế hoạch
-không thiên vị
Chọn lọc là:
-cái gì không đứng vững => chết
-cái gì tạm ổn => tồn tại
-cái gì rất ổn => tồn tại rất lâu để được nhìn thấy
Vậy là xong.
Không cần ai thiết kế cái lá.
Không cần "ông thần" nào sắp xếp từng hạt electron.
Không cần cá mập nào “lái giá”.
Chỉ có một nguyên lý:
"Phù hợp thì sống. Không phù hợp thì bay màu."
Sinh vật, loài người, ý thức, trí tuệ…
cũng chỉ là những cấu trúc ổn định trồi sinh ra từ nguyên lý đơn giản đó.
Nhưng con người chúng ta có một “tài năng” đặc biệt, đó là thích "diễn giải thực tại".
=> nên chúng ta không bao giờ chấp nhận những thứ quá đơn giản hoặc ko có mục đích.
Chúng ta thích đặt tên, vẽ mẫu hình, sáng tạo ra câu chuyện, kể chuyện,
tin vào câu chuyện,
rồi hành động theo câu chuyện đó.
Đây chính là thứ khiến địa ngục lẫn thiên đường cùng xuất hiện.
Mấy ae trade lâu chắc đã quá quen với mấy mẫu hình giá kiểu như:
-vai đầu vai
-tam giác
-kênh giá
-hỗ trợ/kháng cự...
đúng không?
Nhưng tôi phải nói thẳng rằng:
Ban đầu, mấy mẫu hình này không có “ý nghĩa” gì cả.
Chúng không phải nguyên nhân gây ra chuyển động giá.
Chúng chỉ là kết quả trồi sinh,
một dấu vết đông cứng tạm thời của dòng chảy ngẫu nhiên: tiền, kỳ vọng, sợ hãi và tham lam…
Giống như việc một xoáy nước không tạo ra dòng chảy,
mà dòng chảy + địa hình tạo ra xoáy nước.
Khi con người (những mẫu hình đặc biệt) trồi sinh trong hệ thống,
Chúng ta không chỉ sống và quan sát,
mà còn nghĩ về cách vận hành của hệ,
rồi hành động/tác động ngược lại lên chính nó => làm hệ thống biến đổi.
Điều đó khiến một hệ ban đầu có thể dự đoán thống kê (như vật lý/hoá học),
do sự có mặt của con người,
mà trở thành một “hệ tự phản hồi tương tác phức tạp” (ví dụ như các hệ thống kinh tế, xã hội ngày nay).
Những hệ này còn được gọi là:
“Hệ phản thân” (reflexive system)
George Soros (người từng đánh sập đồng bảng Anh), đã gọi market đúng với bản chất này. Ông nói rằng:
=>Thị trường tạo ra giá
=>Giá tạo ra niềm tin
=>Niềm tin tạo ra hành động
=>Hành động quay lại tạo ra giá
Một vòng lặp tự nuôi dưỡng chính nó.
Cho nên, ae thường thấy, giá tăng không phải vì yếu tố cơ bản hay doanh nghiệp hoạt động tốt, mà vì mọi người tin nó sẽ tăng, và hành động làm nó tăng.
Chính niềm tin => đã dẫn đến hành động => hành động tác động thực tại => rồi thực tại lại củng cố niềm tin.
Điều đó làm cho các "mẫu hình con người quan sát thấy",
từ chỗ là “hệ quả”,
dần dần trở thành “nguyên nhân”.
Đây cũng chính là nơi làm rất nhiều ae trader nằm xuống.
Ae học TA (phân tích kỹ thuật),
đọc được vài kiến thức về thị trường,
thấy vài hiện tượng trùng hợp,
đã vội vàng quy nạp thành “quy luật”.
Thậm chí nhiều ae còn cho rằng:
“Càng nhiều người biết về "quy luật", càng nhiều người thấy mẫu hình, nó sẽ càng đúng.”
Sai.
Sai rất to.
Vì mọi hệ phản thân đều có "điểm bão hòa."
Khi có quá nhiều người cùng đứng vào một phía, stoploss tập trung, ai cũng nghĩ giống nhau
=>Thanh khoản không đủ.
=> Giá sẽ phải đảo chiều.
Không cần ai phá.
Không cần thuyết âm mưu.
Không cần cá mập ác độc.
Hệ sẽ tự giết chính nó khi đi tới cực trị.
Đó là lý do mà mọi phương pháp trong market (hệ phản thân) đều có vòng đời:
-Ít người dùng => chạy đẹp
-Nhiều người tin => chạy đẹp hơn tí
-Quá đông người dùng => bắt đầu sai
-Bị chửi => bị bỏ
-Ít người dùng lại => lợi thế quay về
Ae thấy cái này giống gì không?
Đó là vòng đời của các hệ thống giao dịch (nhất là trend following) mà tôi từng chia sẻ.
Và loằng ngoằng thế quái nào, nó cũng lại giống một thứ tôi thao thao bất tuyệt gần đây.
Đạo.
Nó giống Đạo vl.
"Phản giả, Đạo chi động."
Lại là một câu trong Đạo Đức Kinh.
Dịch ra ngôn ngữ người phàm như ae ta thì là:
"Đảo chiều là cách hệ vận hành."
Cổ nhân xưa bằng một cách thần kỳ nào đó,
đã tóm gọn cơ chế vận hành của “hệ phản thân” (hệ tương tác phức hợp có chứa con người bên trong) bằng đúng 5 chữ.
Ảo diệu thật sự.
Rất nhiều người, chưa đọc kỹ, chỉ hiểu Âm - Dương mà Đạo nói là 2 phe khác nhau như trắng - đen, tốt - xấu, có sự phân biệt.
Nhưng thực ra không phải.
Âm - Dương là cùng một bản thể (nhất thể).
Nó là hai mặt của một đồng xu,
hai pha của cùng một vòng lặp,
hai trạng thái của cùng một hệ.
Khi dương cực => mọi người tin => hành động đồng pha => rủi ro dồn lại => chỉ cần một thay đổi nhỏ
=> sẽ lật sang Âm.
Điều đó cũng có nghĩa, mọi thứ đều có điểm cực hạn.
Căng quá thì đứt.
Cứng quá thì gãy.
Đúng quá thì bị khai thác.
Tin quá thì mù góc nhìn.
"Cực trị" là thứ mà Đạo nói rằng phải tránh, vì đó là nơi hệ lật ngược.
Giống như một người đi qua một ngọn núi, khi đã lên tới đỉnh sang tới bờ bên kia thì bắt buộc sẽ phải đi xuống.
Nếu ae hiểu được mấy điều này,
thì ae sẽ thấy cơ chế vận hành của thế giới thực ra rất đơn giản.
Tất cả chỉ là một vòng tròn phản hồi:
Ngẫu nhiên + chọn lọc => trồi sinh ra mẫu hình => mẫu hình tác động vào hệ => tạo vòng lặp phản thân => dẫn đến cực hạn => hệ tự huỷ => rồi cuối cùng lặp lại.
Hiểu được điều đó, ae sẽ bỏ bớt đi rất nhiều ảo tưởng hay thuyết âm mưu, ae cũng sẽ bỏ được những quan điểm cực đoan, có góc nhìn đa chiều
và chẳng còn cố để chứng minh mình đúng.
Khi đó, ae sẽ hiểu:
"Không cần phải làm những thứ cao siêu phức tạp,
chỉ cần sống sót thật lâu."
Vì trong một hệ phản thân như trading hay kể cả là cuộc sống, luật lệ rất đơn giản:
“Sống sót đồng nghĩa với chiến thắng.”
Hết bài nhé ae.
Comments
Post a Comment