Nay thông não chút cho ae về “quy nạp ngây thơ”, một căn bệnh phổ biến trong giới đầu tư:
Nhìn thấy một hiện tượng trùng hợp xảy ra vài lần, rồi cho rằng nó là quy luật.
Ví dụ:
“Cứ 4 năm là một chu kỳ, dòng tiền sẽ chảy từ BTC sang ETH rồi sang Alt.”
Nghe rất học thuật, có biểu đồ, có dữ liệu,
nhưng xin lỗi, mấy cái đó không phải “quy luật”.
Nó chỉ là quy nạp, mà lại là kiểu "quy nạp ngây thơ" nhất.
Tôi không nói rằng mấy cái này đã hết hiệu lực, chúng vẫn có thể lặp lại trong tương lai.
Nhưng đó chỉ là "trùng hợp dữ liệu tạm thời" trong một “hệ thống bất định” chứa hàng triệu biến số ngẫu nhiên.
Đây là lỗi tư duy phổ biến:
gán "tương quan" với "quan hệ nhân quả".
Trong một hệ thống ngẫu nhiên và bất định, nếu ae quan sát đủ lâu, kiểu gì rồi cũng sẽ thấy vài thứ “liên quan” với nhau.
Nhưng thị trường là một mớ hỗn độn với hàng nghìn yếu tố đan xen: thanh khoản, chính sách, tâm lý, margin, cấu trúc vị thế, dòng tiền, dữ liệu vĩ mô,...
chỉ cần một biến nhỏ thay đổi là nhịp điệu đổi luôn.
Vậy mà ae lại lấy đúng hai lần trùng hợp để đúc thành “quy luật”.
Dù cái “quy luật” ấy có thể lặp lại vài lần nữa (do trùng hợp hay may mắn),
nhưng sự thật là không có “cơ chế” nào bảo chứng cho việc đó.
Giống như việc ae thấy thằng bạn yêu 2 em tóc ngắn đều bị cắm sừng rồi kết luận:
“tóc ngắn là bad girl.”
Đến lần thứ ba, dù nó có tiếp tục bị một em tóc ngắn khác cắm sừng,
thì kết luận đó vẫn không thể trở thành “quy luật”,
vì “tóc ngắn” không phải là cơ chế gây ra việc mọc sừng.
Ngoài đời thật, không thiếu mấy cái gọi là "tương quan ảo" này, chẳng hạn:
-Doanh số kem vào mùa hè tăng cùng lúc với số vụ đuối nước => vậy ăn kem gây đuối nước à?
Không! là vì mùa hè người ta đi bơi nhiều hơn.
-Người ăn chay thường sống thọ => không hẳn là vì ăn chay, mà vì họ cũng ít hút thuốc, ít nhậu, ngủ sớm, chăm thể dục.
-Ở nơi có nhiều nhà thờ, tội phạm cũng cao
=> vậy nhà thờ gây ra tội phạm?
Không! đơn giản là dân cư ở đó đông hơn.
Nghe thì buồn cười, nhưng ae đang làm y hệt thế với mấy cái “chu kỳ tài chính”,
chỉ khác là cái chart của ae trông có vẻ “khoa học” hơn thôi.
Trong y tế, người ta hiểu rõ điều này,
nên không ai tin vào "tương quan” cả.
Không phải cứ “uống thuốc xong đỡ” là thuốc có tác dụng.
Có thể bệnh tự khỏi, hoặc do placebo, hoặc do 10 yếu tố khác trùng lúc.
Thế nên người ta mới phải test mù đôi, có nhóm đối chứng, để tách “ngẫu nhiên” ra khỏi “nhân quả thật.”
Chỉ khi đó, họ mới dám nói “thuốc này có tác dụng.”
Còn trong đầu tư, ae làm ngược lại.
Thấy pump hai lần là “quy luật”, thấy alt bay sau ETH là chắc chắn “dòng tiền phải xoay vòng.”
Nếu FDA mà vận hành kiểu này, chắc thuốc độc cũng sẽ được cấp phép chỉ vì “hai người uống không sao”.
Nhiều ae quant trader và quỹ định lượng trên thị trường cũng sống nhờ các mối tương quan kiểu này,
nhưng họ làm nghiêm túc hơn,
với mẫu dữ liệu lớn và kiểm định khắt khe.
Họ mô hình hóa hàng ngàn biến, đặt cược bằng thống kê:
“cái này tăng thì cái kia giảm”, “cái này tăng thì cái kia tăng.”
Nhưng ngay cả thế, họ vẫn có thể toang.
Vì chỉ cần một biến số mới chưa từng xuất hiện trong mô hình,
hoặc một sự kiện cực đoan kiểu Thiên Nga Đen,
là toàn bộ tương quan sụp đổ.
“Quy nạp ngây thơ” là thứ nguy hiểm.
Nó cho ae cảm giác “hiểu rồi.”
Nhưng đó chỉ là ảo giác:
"Tin rằng hỗn loạn có trật tự,
và mình thông minh hơn thị trường. "
Nhưng thị trường thực tế là hệ phản xạ.
Nó luôn luôn thay đổi theo chính niềm tin/hành động của những người tham gia.
Khi ai cũng tin rằng “altcoin sẽ bay”, thì altcoin khả năng cao là nằm luôn, vì ai cũng đã vào vị thế trước rồi.
Đến lúc “chu kỳ” tới thì lấy đâu ra tiền để mua vào đẩy giá nữa?
Einstein khi phát minh ra thuyết tương đối cũng bắt đầu từ quy nạp.
Ông quan sát thấy tốc độ ánh sáng luôn bất biến dù người quan sát di chuyển.
Nhưng thay vì vẽ biểu đồ và khoe “ánh sáng bất biến”, ông hỏi: “tại sao nó bất biến?”
Từ câu hỏi đó, ông mới lật tung vật lý cổ điển,
sinh ra thuyết tương đối, định nghĩa lại luôn cả không gian và thời gian.
Đó là “quy nạp để tìm cơ chế thật.”
Còn kiểu ae đang làm là “quy nạp niềm tin.”
Một dạng cầu nguyện trong may rủi,
rồi gọi nó là “chiến lược đầu tư.”
Và thị trường khi thấy vậy, sẽ đứng từ xa để cho ae diễn chán chê, rồi cười khẩy:
“Tao vừa đổi luật chơi rồi, bro ạ!”
Comments
Post a Comment