Phần lớn mọi người đến với crypto không phải vì hiểu nó đang thực sự làm gì, mà là vì thấy giá biến động quá mạnh rồi muốn kiếm tiền từ sự biến động đó.
Họ không quan tâm đến blockchain hay những ý tưởng cốt lõi đằng sau.
Điều đó khiến cho hầu hết mọi người (cả trong lẫn ngoài cuộc) nhìn crypto như một sòng bạc Ponzi, nơi chẳng tạo ra giá trị gì, mà chỉ có thể kiếm tiền được nhờ Long/Short, hoặc chờ cá mập bơm thổi để xả lên đầu người vào sau.
Quả thật, họ không sai khi nhìn vào bề ngoài của thị trường crypto hiện tại:
-Với 99,69% token là rác.
-Các dự án bay màu.
-Người người shill coin, nhà nhà đu đỉnh, up bô nhau.
Nhưng họ sai khi đánh đồng tất cả là Ponzi.
Điều đó giống như nhìn vào bong bóng dotcom năm 2000, nơi phần lớn các công ty sụp đổ rồi kết luận Internet chỉ là trò lừa.
Ở chiều ngược lại, cũng có một phe cực đoan khác.
Những người tin rằng "blockchain sẽ thay đổi cả thế giới."
Với họ, blockchain là giải pháp cho mọi vấn đề:
-Thay ngân hàng, chính phủ, hệ thống bỏ phiếu...
-Tái định nghĩa mạng xã hội, giáo dục, y tế, nhân quyền...
-Xây dựng thế giới “Web3” nơi mọi thứ được DAO hóa, token hóa, metaverse hóa...
Họ tin rằng mọi lỗi lầm trên đời là do cơ sở dữ liệu chưa minh bạch, chưa đủ "phi tập trung" và blockchain là thần dược để cứu rỗi tất cả.
Thế là hàng ngàn dự án ra đời, với whitepaper vô cùng chuyên nghiệp, cùng những roadmap có kịch bản hay như phim.
Nhưng thực tế thì rất ít người trả tiền để sử dụng những dự án này.
Phần lớn chỉ là "bánh vẽ" được đóng gói đẹp đẽ rồi đem bán, xả lên đầu người khác.
Hai thái cực trên, một hoài nghi tuyệt đối, một tôn thờ (hoặc giả vờ tôn thờ để lùa gà), đều đã bỏ lỡ sự thật quan trọng nằm ở giữa, đó là:
"Crypto không thần kỳ. Nhưng cũng không vô dụng.”
Nó không làm được mọi thứ. Nhưng nó đang âm thầm làm được một vài điều rất cụ thể, có giá trị thật, và nhiều người sẵn sàng trả tiền để dùng nó.
Vì thế, bài này được viết ra để trả lời cho câu hỏi:
"Đầu tư vào crypto hiện tại thực sự là đầu tư vào cái gì?"
Liệu chúng ta có thể phát triển tài sản từ nó mà không cần mua/bán liên tục hay đợi những người khác vào sau để xả?
Dưới đây là góc nhìn của tôi, một trader, nhà đầu cơ, kiêm nhà đầu tư giá trị (nhưng toàn đu đỉnh).
------------
Trước khi bàn đến crypto, hãy nói nghiêm túc về khái niệm "đầu tư."
Không phải kiểu "mua thấp bán cao", hay đợi cá mập bơm thổi, kiếm tiền nhờ chênh lệch giá như đa phần mọi người tiếp cận, mà là đầu tư đúng nghĩa, mua để nắm giữ thật lâu (có thể suốt đời) theo góc nhìn giá trị.
Theo góc nhìn này, khi bạn "đầu tư" vào bất kỳ thứ gì (cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản, vàng, hay một quỹ ETF…) bạn luôn (và luôn luôn) đặt cược vào một niềm tin gốc:
"Nền kinh tế sẽ tiếp tục vận hành và tạo ra nhiều của cải hơn trong tương lai."
Tức là:
-Sẽ có thêm hàng hóa được sản xuất.
-Sẽ có thêm dịch vụ được tiêu thụ.
-Sẽ có thêm công nghệ, hạ tầng, năng lượng, và sản phẩm mới được tạo ra.
-Và tổng giá trị toàn bộ nền kinh tế (tức tổng của cải xã hội) sẽ tiếp tục tăng lên.
Cổ phiếu sinh lời vì công ty bán được nhiều hơn, phục vụ nhiều người hơn, tạo ra nhiều giá trị hơn.
Bất động sản tăng giá vì lạm phát, dân số, thu nhập và nhu cầu sử dụng đất tăng lên.
Vàng tăng giá vì tiền bị in ra quá nhiều.
Trái phiếu có lãi vì doanh nghiệp hoặc chính phủ thu được thuế/lợi nhuận, có dòng tiền để trả nợ.
Tức là:
Đầu tư, suy cho cùng, là một cách đặt cược vào dòng chảy của cải trong tương lai.
Nếu của cải tăng lên, bạn thắng.
Nếu nền kinh tế sụp đổ, bạn thua.
Khi "dòng chảy của cải lớn lên", nó không chỉ làm các doanh nghiệp tăng trưởng.
Mà còn thấm ngược lại vào mọi kênh tài sản khác, trực tiếp hoặc gián tiếp.
Lúc này, tài sản sẽ tăng giá (bền vững, không phải do đầu cơ) nhờ 2 điều:
1. Tăng nhờ giá trị thực mới (value creation):
Đây là khi tài sản tạo ra của cải hoặc liên quan đến hoạt động sản xuất của cải, tức sản phẩm, doanh thu, nhu cầu sử dụng…
Ví dụ: Cổ phiếu Apple, Amazon, Coca Cola…
Đất nông nghiệp, công nghiệp…
2. Tăng nhờ lạm phát và phân bổ lại của cải:
Đây là khi tài sản không trực tiếp sinh ra giá trị mới, nhưng vẫn hưởng lợi gián tiếp từ:
-Lạm phát (do in thêm tiền)
-Sự phân bổ lại những của cải vừa được tạo ra.
Ví dụ: Vàng hoặc một số loại đất tăng không phải vì nó tạo ra thêm giá trị, mà vì có thêm dòng tiền mới chảy vào, có thêm người tranh mua, có thêm nguồn lực trong xã hội.
Vậy, một nhà đầu tư giá trị thực thụ sẽ tìm kiếm điều gì?
Không phải là bánh vẽ hay những lời hứa tương lai.
Không phải là tiềm năng lớn mà chưa có ai trả tiền để dùng.
Không phải là “công nghệ có thể thay đổi thế giới.”
Mà là:
"Một sản phẩm hoặc hệ thống mà ở đó có dòng tiền thật đang (và sẽ tiếp tục) chảy qua, đến từ người có nhu cầu thật, sẵn sàng trả tiền thật."
Nói dễ hiểu thì là:
-Có ai đang dùng nó?
-Có ai sẵn sàng chi tiền để được (tiếp tục) sử dụng/phục vụ?
-Dòng tiền ấy có bền vững, có lặp lại, có mở rộng được không?
Nếu câu trả lời là “có”, đó chính là đầu tư.
Bởi cốt lõi của đầu tư là dòng tiền đến từ nhu cầu thật, có thể chảy qua tài sản liên tục trong nhiều năm.
Điều đó khác hẳn với đầu cơ.
Dòng tiền (tạo ra lực cầu tăng giá) của đầu cơ đến nhờ hy vọng người trước bán lại giá cao hơn cho người sau, trong một cuộc thi xem “ai là kẻ ngốc hơn”.
Khi kẻ ngốc cuối cùng xuất hiện, dòng tiền sẽ biến mất.
--------------
Bây giờ, hãy nhìn vào thị trường Crypto để xem dòng tiền của nó là loại nào.
Chúng ta sẽ đi từ điểm xuất phát đầu tiên.
Bitcoin.
Nếu xét theo tư duy đầu tư giá trị mà chúng ta vừa phân tích, câu hỏi đầu tiên cần đặt ra là:
-Bitcoin có người sử dụng thật không?
-Có ai sẵn sàng chi tiền để sở hữu nó?
-Và quan trọng hơn là: tại sao người ta lại muốn nắm giữ nó?
Để trả lời, tôi xin nhắc lại định nghĩa về các loại tài sản trong nền kinh tế của phần trên:
-Một là tài sản tạo ra của cải mới hoặc có nhu cầu sử dụng trong quá trình đó. Như cổ phiếu, doanh nghiệp, sản phẩm có khách hàng, đất nông nghiệp,…
-Hai là tài sản không trực tiếp tạo ra của cải, nhưng hấp thụ dòng tiền tăng lên trong nền kinh tế. Như vàng, một số loại bất động sản, hay tác phẩm nghệ thuật. Chúng không “tạo ra giá trị” theo nghĩa truyền thống, nhưng lại có thể lưu trữ giá trị.
Bitcoin thuộc loại thứ 2 .
Nó không trực tiếp tạo ra sản phẩm mới, cũng không có báo cáo lợi nhuận.
Nhưng nó giải quyết một nhu cầu có thật trong xã hội hiện đại:
"Nhu cầu sở hữu tài sản phi tập trung để chống lại rủi ro hệ thống."
Khi bạn sở hữu cổ phiếu, bạn đặt cược vào tương lai của một doanh nghiệp.
Khi bạn giữ đất, bạn lưu trữ giá trị hoặc sử dụng, cho thuê nhằm góp phần tạo ra giá trị.
Khi bạn giữ vàng, bạn lo ngại lạm phát hoặc bất ổn chính trị.
Còn khi giữ Bitcoin, thì bạn đang:
-Không tin hoàn toàn vào tiền fiat đang bị in vô tội vạ.
-Muốn bảo vệ tài sản khỏi bàn tay can thiệp của chính phủ hay các tổ chức tập trung.
-Cần một tài sản không thể bị kiểm soát, không thể bị in thêm, không bị tịch thu, và có thể chuyển đi bất cứ đâu mà không cần bên thứ ba bảo vệ.
Đây chính là một nhu cầu có thật.
Khi nhu cầu này lan rộng, một "hệ niềm tin tự củng cố" sẽ hình thành, giống như cách vàng từng được chấp nhận trên toàn cầu suốt hàng ngàn năm:
Càng nhiều người tin Bitcoin có giá trị => Càng nhiều người giữ nó để lưu trữ tài sản => Càng có nhiều người mua => Giá càng tăng => Càng nhiều người tin => Lại càng có thêm người giữ.
Đây không phải mô hình Ponzi, vì không hứa hẹn lãi, không có tổ chức trung tâm hưởng lợi.
Mà là một hiện tượng kinh tế xã hội tất yếu.
Giá trị của Bitcoin là thật, nó đến từ sự chấp nhận của tập thể và hệ thống bảo chứng Proof of Work.
Điều đó giống như cách mà vàng được chấp thuận bởi niềm tin tập thể, còn tiền tệ được bảo chứng bởi nhà nước.
Tiếp theo, khi Bitcoin được nhìn nhận như một nơi an toàn để tích lũy tài sản, nó sẽ không còn là một đồng coin đơn thuần nữa.
Nó sẽ trở thành nền tảng, một tài sản đảm bảo cho cả một hệ thống tài chính mới, tạo ra nhu cầu và dòng tiền thật:
- Người ta muốn di chuyển BTC => Phát sinh phí mạng
- Người ta muốn vay mượn bằng BTC => Tạo ra nhu cầu thế chấp
- Người ta muốn giao dịch đòn bẩy => Tạo ra các sàn phái sinh
- Người ta muốn giữ BTC nhưng vẫn kiếm lãi => Sinh ra DeFi.
Đây chính là cốt lõi để chúng ta nhìn crypto giống một "nhà đầu tư thực sự".
Vì nếu không có nhu cầu thật, sẽ không có dòng tiền thật chảy liên tục, và khi đó không thể gọi là “đầu tư”.
Hãy bỏ qua các lời hứa về tương lai, và gạt đi những câu chuyện "công nghệ thay đổi thế giới".
Hãy xem blockchain thực sự đang giải quyết được điều gì, ngay bây giờ, ngay tại thời điểm bạn đọc bài này.
Và khi nhìn thật kỹ, bạn sẽ thấy:
Toàn bộ dòng tiền thật đang nuôi sống hàng trăm dự án blockchain hiện nay chỉ chủ yếu xoay quanh hai nhu cầu chính.
Nhu cầu 1: Chuyển tiền toàn cầu không cần trung gian
Đây là nhu cầu nguyên thủy nhất, thực dụng nhất, và cũng bền vững nhất trong thế giới crypto.
Thực tế là người ta đang dùng blockchain chủ yếu để:
-Chuyển tiền qua biên giới, nhanh, rẻ, không bị kiểm soát.
-Nắm giữ tài sản số ổn định như USDT, USDC (hoặc Bitcoin) thay vì đồng nội tệ đang mất giá.
-Tránh bị tịch thu, phong tỏa tài khoản, hay phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng truyền thống.
Các freelancer, coder, hacker, trader,... ở bất kỳ đâu trên thế giới có thể nhận thanh toán toàn cầu chỉ bằng một địa chỉ ví trên blockchain.
Các quỹ đầu tư, công ty đa quốc gia, thậm chí cả các tổ chức tội phạm,... có thể di chuyển vốn chỉ trong vài giây, không cần ngân hàng hay các tổ chức trung gian.
Vì sao họ sẵn sàng trả tiền thật cho điều đó?
-Vì chuyển tiền qua Western Union hoặc SWIFT tốn 7–10% phí và có thể mất 3–5 ngày.
-Vì tại một số quốc gia như Argentina, Nigeria, Venezuela, Thổ Nhĩ Kỳ…, đồng nội tệ mất giá đến 50–200% mỗi năm, khiến stablecoin trở thành phao cứu sinh tài chính.
-Vì blockchain cho phép chuyển 1.000.000 USD từ châu Á sang châu Phi trong 30 giây, với chi phí vô cùng thấp, không cần bên thứ 3 bảo hộ, thậm chí còn ẩn danh khó truy vết,...
Từ đó, dòng tiền thật đã được tạo ra:
- Phí mạng (gas fee), trả cho miner, validator.
- Phí phát hành stablecoin (MakerDAO, Frax, Tether thu lợi từ hoạt động in và lưu chuyển token).
- Phí chuyển tiền, xác thực, vận hành mạng, chia cho staker và hệ thống trên các blockchain layer-1 và layer-2.
Trong thực tế:
USDT + USDC đã xử lý hơn 12 nghìn tỷ USD giao dịch on-chain trong năm 2024.
Tron xử lý hơn 1,5 triệu giao dịch USDT mỗi ngày, chiếm hơn 60% lượng stablecoin chuyển toàn cầu.
Ethereum thu trung bình 6–15 triệu USD phí mạng/ngày, phần nhiều từ hoạt động chuyển stablecoin.
BNB Chain thu hơn 100 triệu USD phí mạng trong năm 2024, chủ yếu đến từ chuyển token, mở khóa ví, DEX.
SOL, Arbitrum, Base (layer-2) cũng đang tăng trưởng doanh thu mạnh nhờ phí thấp, thời gian xử lý nhanh.
Đây chính là một hệ thống “Visa/mastercard chuyển tiền toàn cầu nhưng không cần ngân hàng”,
nơi mọi người sẵn sàng trả tiền để đổi lấy sự tự do, bảo mật và tiện lợi.
Không Ponzi, không người sau trả cho người trước.
Chỉ đơn giản là có người dùng, có nhu cầu, có dòng tiền.
Lặp lại, ổn định, tăng trưởng.
Nhu cầu thứ 2: Giao dịch và đầu cơ tài chính phi tập trung
Do đặc tính biến động giá mạnh, cùng tiềm năng tạo "bánh vẽ" to lớn, nên người ta đang sử dụng crypto để giao dịch, đầu cơ, đòn bẩy, cá cược, phát hành token mới... nhằm kiếm lời.
Điều này làm cho toàn bộ thị trường giống như một "sàn giao dịch toàn cầu tự vận hành".
Nó bao gồm các hình thức sau:
-Swap (hoán đổi) token, đầu cơ, lướt sóng ăn chênh lệch giá.
-Giao dịch đòn bẩy với hợp đồng tương lai và quyền chọn (dYdX, GMX, Hyperliquid...).
-Tạo, cho vay stablecoin bằng tài sản thế chấp (MakerDAO, Aave, Liquity...).
-Stake (khoá token) để nhận lãi, farm lợi suất, giao dịch lợi suất phái sinh (Lido, Pendle...).
-Phát triển dAPP hoặc tạo token để gọi vốn/up bô người khác (dùng ETH, SOL, BNB để trả phí khởi tạo, phát hành token).
Vì sao người ta trả tiền thật (phí) cho các hoạt động này?
-Vì họ kỳ vọng có thể “đánh bại thị trường”, làm giàu nhanh, kiếm lợi nhuận từ biến động giá.
-Vì cần đòn bẩy tài chính mà không muốn bán tài sản.
-Vì muốn tối ưu dòng tiền, farm lãi suất, cho vay, hoặc phòng vệ rủi ro danh mục.
- Vì muốn "bán bánh vẽ" để lùa gà kiếm tiền…
Điều đó sẽ tạo ra dòng tiền thật:
-Phí giao dịch DEX (Sàn giao dịch phi tập trung như Uniswap, Curve…).
-Phí giao dịch CEX (Sàn giao dịch tập trung như Binance, Bybit, OKX…)
-Phí funding, đòn bẩy, hợp đồng vĩnh viễn (GMX, dYdX…).
-Phí gas khi phát triển dApp, khởi tạo token (ETH, SOL, BNB…).
-Phí stake, yield, phái sinh (Lido, Pendle…).
-Lãi vay (AAVE, COMP,…)
-Phí tạo và sử dụng stablecoin (MakerDAO, Frax,...).
Binance ước tính đã thu >2 tỷ USD phí giao dịch năm 2024, phần lớn từ spot và futures.
Uniswap thu hơn 1,2 tỷ USD phí giao dịch/năm.
dYdX có doanh thu ~380 triệu USD/năm, đứng đầu các nền tảng derivatives phi tập trung.
GMX thu ~120 triệu USD/năm, chia trực tiếp cho người stake GMX.
Lido thu >150 triệu USD phí staking ETH/năm.
Pendle tạo thị trường giao dịch lợi suất như trái phiếu thứ cấp, tạo dòng tiền thật.
Đây chính là mô hình của một “sàn giao dịch tài chính phi tập trung toàn cầu” mở 24/7, không ai kiểm soát, nhưng tự động vận hành và có người giao dịch trả phí.
Dòng tiền này cũng là dòng tiền thật, ổn định, lặp lại, tăng trưởng.
Không cần người sau trả tiền cho người trước.
Còn những lời hứa hẹn khác về tương lai của blockchain thì sao?
Chúng ta có:
-Blockchain cho bầu cử minh bạch
-Mạng xã hội phi tập trung
-Metaverse, DAO thay thế công ty
-Quyền sở hữu số hoá (NFT, GameFi, Real World Asset)
-Hạ tầng dữ liệu (Oracle, DePIN, lưu trữ phi tập trung)
-Bảo mật, thuê bao…
Tất cả những thứ này vẫn còn đang rất mơ màng.
Phần lớn đều chưa có người dùng cuối sẵn sàng trả tiền thật để sử dụng.
-NFT/GameFi từng có dòng tiền, nhưng đã rút gần hết sau mùa FOMO.
-Hầu hết các DAO chỉ sống được nhờ tokenomics tự in, không tạo doanh thu độc lập.
-Lens, Farcaster, Arweave, Ceramic… chưa có mô hình thu phí rõ ràng, và số lượng người dùng thực sự trả tiền thì cực ít.
-Các oracle như Chainlink, Pyth… vẫn chủ yếu sống nhờ trợ cấp miễn phí từ quỹ hoặc trích phí từ hệ khác, chưa có cơ chế thu phí từ người dùng đầu cuối.
-EigenLayer, Babylon, AVS… tạo một lớp bảo mật mới, nhưng doanh thu thực chưa rõ, chủ yếu là kỳ vọng.
-Các DePIN như Helium, Render,… đang cố xây mô hình kinh tế chia sẻ phi tập trung, nhưng hầu hết vẫn được tài trợ bằng token tự in, chưa có dòng tiền bền vững từ khách hàng trả tiền thật.
-Token hóa tài sản thực như cổ phiếu, trái phiếu, vàng,… đang được nhiều bên thử nghiệm, nhưng doanh thu chưa đủ minh bạch để định giá.
Bạn có thể đầu tư vào chúng, nhưng hãy hiểu rằng:
Làm vậy là đang cược vào một canh bạc về “dòng tiền tương lai sẽ hình thành”,
chứ không phải đầu tư vào dòng tiền thật đang chảy mạnh mẽ, ổn định, có tiềm năng tăng trưởng rõ ràng như chuyển tiền, stablecoin hay DeFi.
Vậy chốt lại, nếu đầu tư vào Crypto thời điểm hiện tại thì chúng ta đang thực sự đầu tư vào cái gì?
Không phải là viễn cảnh “blockchain thay đổi thế giới”, “giấc mơ Web3” hay “tương lai Metaverse” nào cả.
Chúng ta chỉ đang đầu tư vào:
-Một hệ thống chuyển tiền, thanh toán phi tập trung toàn cầu (Visa không cần ngân hàng).
-Một sở giao dịch tài sản tài chính tự vận hành 24/7 (Nasdaq không cần sàn).
Nếu chọn đúng token, bạn sẽ có thể nắm một phần của doanh thu/dòng tiền thật đang chảy về mỗi ngày từ đó.
Và khi hệ thống này tiếp tục tăng trưởng, dòng tiền tăng lên, bạn sẽ hưởng lợi ngày càng nhiều mà không cần cá mập bơm thổi hay đợi người vào sau mua token của bạn với giá cao hơn để kiếm tiền.
Đó chính là điều chúng ta đang thực sự đầu tư.
-Vũ Tiến-
Comments
Post a Comment